Hyksosi - tajemniczy wojowniczy lud starożytności

Około roku 1624 p.n.e., podczas tzw. II Okresu Przejściowego, Dolny Egipt został najechany przez tajemniczy lud zwany Hyksosami (star. eg. chekau hasut - władcy obcych krain). Dzięki swym niezwykłym zdolnościom militarnym oraz nowemu wynalazkowi, rydwanowi, który zrewolucjonizował pole bitwy, szybko przejęli całą Deltę Nilu, zakładając stolicę w Awaris, a następnie zaczęli się zapuszczać w głąb Doliny Nilu. Mieszkańcy Kemet niestety nie byli przygotowani do stawienia oporu tak potężnemu wrogowi.

 

Głowa Hyksoskiego posągu z Awaris, w typowym dla tego ludu nakryciu głowy.

 

Hyksosi po szybkim sukcesie oraz podbiciu większej części Egiptu zajęli się rozbudową swojej nowej stolicy w Awaris. Uczyniono zeń gigantyczną twierdzę oraz największy na ów czas port starożytnego świata. Szacuje się, iż Awaris około roku 1670 p.n.e. mogło być największym i najpotężniejszym miastem świata, prześcigając nawet Babilon! Hyksoscy wodzowie przyjęli Seta, egipskiego boga zniszczenia, jako swojego, oraz zaczęli posługiwać się hieroglifami.

 Spody skarabeuszy z imionami hyksoskich władców w zapisie hieroglificznym.

Na skarabeuszach 2-4 widać typowe dla Hyksosów zawijasy.

Jednak kim byli sami "władcy obcych krain" i skąd przybywali? Przez lata narodziło się wiele teorii na ten temat, jednak prace wykopaliskowe w Tell el-Dabaa, gdzie niegdyś wznosiło się potężne Awaris, trochę przybliżają nam ich pochodzenie. Jednak najpierw przyjrzyjmy się temu, co mówili o nich sami Starożytni Egipcjanie. Menaton, egipski kapłan-historyk, opisał najazd hyksoski w swoim dziele "Dzieje Egiptu", które niestety nie zachowało się do naszych czasów, jednak było cytowane przez innego starożytnego historyka Józefa Flawiusza w dziele "Przeciw Apionowi": (...) od Wschodu ludzie nieznanego pochodzenia ośmielili się niespodzianie najechać nasz kraj, którzy z łatwością i bez walki zajęli siłą. Wziąwszy w niewolę jego przywódców, potem po barbarzysku miasta spalili, świątynie bogów obrócili w gruzy, a ludność tubylczą potraktowali w sposób jak najbardziej wrogi, mordując jednych i uprowadzając w niewolę dzieci i żony drugich.
Same dokumenty z II Okresu Przejściowego określają Hyksosów słowem "aamu", czyli po prostu "Azjaci", zaś analiza ich imion wskazuje pochodzenie semickie. 

Przedstawienie Hyksosów w jednym z egipskich grobowców.

Przejdźmy jednak do odkryć archeologicznych. Prace prowadzone w latach 60-tych ubiegłego wieku przez austriacki zespół, pod kierownictwem Manfreda Bietaka, w Tell el-Dabaa oraz w 
Tell el-Maschuta w latach 1978-1985 przez zespół z University of Toronto, prowadzony przez Johna S. Holladyla, pokazały nam duże wpływy napływowej ludności z Lewantu. Wpływy Kananejczyków możemy zauważyć w architekturze, garncarstwie, wyrobie broni, ozdobach osobistych oraz zwyczajach pogrzebowych. 

 Wykopaliska w Tell el-Dabaa.

Dzbanuszki ze stanowiska archeologicznego w Tell el-Jahudija.

Ten typ był nietypowy dla Egiptu i pokazuje on wpływy z Lewantu oraz Cypru.

Jak już wcześniej zostało wspomniane Hyksosi zawojowali Kemet dzięki rydwanowi. Wprowadzili także nową technikę konstrukcji łuku. Te dwie rzeczy są typowe dla Syrio-Palestyny, z okresu środkowego brązu. Dodatkowo możemy znaleźć również pozostałości po Beduinach oraz nawet Kreteńczykach. Ponadto, jak już wcześniej zostało wspomniane, Hyksosi przejmowali niektóre z elementów kultury egipskiej. Tak więc można powiedzieć, iż znienawidzeni przez Egipcjan Władcy Obcych Krajów byli "mieszanką" etniczno-kulturową różnych nacji ze starożytnego Bliskiego Wschodu. 

Rydwan hyksoski.

W przeciwieństwie do późniejszych rydwanów egipskich było to ciężki i masywny wóz.

Hyksosi władali swoim Imperium ze stolicą w Awaris przez około 110 lat zapisując się w historii Starożytnego Egiptu jako XV dynastia tzw. Wielkich Hyskosów, oraz równolegle panująca i prawdopodobnie podległa Wielkim Hyskosom, XVI dynasita zwana Małymi Hyksosami. 

Rekonstrukcja (wraz z oryginalnymi fragmentami) fresków minojskich znalezionych w pałacu w Awaris.

(Klikając na zdjęcie można je powiększyć)

Temu, jaki koniec spotkał Hyksosów, oraz jak zostali wypędzeni z Egiptu należałoby poświęcić osobny artykuł, i w przyszłości o tym napiszę.